Về tham dự và chứng minh buổi lễ có HT Thích Thanh Sam – phó pháp chủ GHPGVN; HT Thích Đức Nghiệp – Chánh thư ký HĐCM GHPGVN; HT. Thích Bảo Nghiêm - Phó chủ tịch Hội đồng trị sự - Trưởng ban Hoằng pháp TƯ GHPGVN; TT Thích Thanh Phúc – Ủy viên TT HĐTS GHPGVN; TT Thích Thanh Nhã – Ủy viên HĐTS GHPGVN – Phó Trưởng BTS Thành hội Phật giáo Hà Nội, chư tôn đức Ủy viên HĐTS GHPGVN; Tăng Ni BTS thành hội Phật giáo Hà Nội và đại diện lãnh đạo BTS các tỉnh thành phía Bắc cùng đông đảo bà con Phật tử Thủ đô cùng về tham dự.

Về phía chính quyền có ông Nguyễn Thế Oanh – Nguyên Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ; ông Lê Văn Cửu – Phó Giám đốc Sở nội vụ – Trưởng Ban tôn giáo Thành phố Hà Nội; cùng các vị đại diện các bộ ban ngành TW, các vị lãnh đọ đại diện Thành ủy – HĐND – UBND – MTTQ các sở ban ngành thành phố Hà Nội cùng về tham dự.
Trong bài phát biểu khai mạc TT Thích Thanh Phúc đã khẳng định : Lễ đón nhận bằng công nhận chùa Một Cột là vinh dự lớn đối với quốc gia và thành phố Hà Nội.Chúng ta lấy đây là một mốc son lịch sử để giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc. Trong đó chùa một cột là một minh chứng điển hình về lịch sử kiến trúc văn hóa mỹ thuật Việt Nam.
Thượng tọa mong muốn Đại đức trụ trì cùng kết hợp với các cơ quan chức năng bảo tồn trùng tu và phát huy hơn nữa với chùa Một Cột để chùa luôn xứng tầm là ngôi chùa đánh dấu sự định đô của kinh thành Thăng Long
Cũng trong dịp này, toàn thể chư Tôn đức cùng quý vị đại biểu được tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của chùa Một Cột qua đoạn phóng sự phim chùa Việt Nam do kênh An Viên – Truyền hình AVG sản xuất.
Tại buổi lễ ông Lê Trần Trường An – Tổng giám đốc tổ chức kỷ lục Việt Nam – Trưởng đại diện của kỷ lục Việt Nam phát biểu công nhận kỷ lục Châu Á “ Ngôi chùa có kiển trúc độc đáo nhất châu Á”

Ông Lê Doãn Hợp – Nguyên bộ trưởng Bộ thông tin truyền thông trao giấy chứng nhận, kỷ lục châu Á cho Đại đức Thích Tâm Kiên – Trụ trì chùa Một Cột, ông Thang Văn Phúc – Nguyên thứ trưởng Bộ nội vụ, thành viên Hội đồng của tổ chức kỷ lục Việt Nam trao biểu tượng lưu niệm của tổ chức kỷ lục Châu Á.
Buổi lễ được lắng nghe lời đạo từ của HT Thích Đức Nghiệp, Hòa thượng bày tỏ niềm vui hoan hỷ được tham dự buổi lễ quan trọng này. Chùa Một Cột là một di tích đặc biệt, là biểu tượng của Thủ đô có lịch sử lâu đời với những giá trị văn hóa tâm linh, đây là thời khắc thiêng liêng để ghi nhận một ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất Việt nam, góp phần bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc.

Chùa Một Cột được công nhận là di tích lịch sử - Văn hóa cấp quốc gia đợt đầu tiên năm 1962. Năm 2006, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam đã xác lập chùa đạt “Kỷ lục Việt Nam” và đề cử đến Tổ chức Kỷ lục châu Á. Sau thời gian thẩm định để xác lập, ngày 10/10 vừa qua, tổ chức này tiếp tục xác nhận kỷ lục “Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất châu Á” cho chùa Một Cột.

Phát biểu tại buổi lễ, Đại đức Thích Tâm Kiên, trụ trì chùa Một Cột cho biết, việc bảo tồn, phát huy giá trị ngôi chùa trong thời gian tới sẽ đảm bảo tính cổ kính, những kiến trúc vốn có, hài hòa với khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bảo tàng Hồ Chí Minh. Chính vì vậy, công tác tu bổ tôn tạo tới đây cần có những cuộc hội thảo, lấy ý kiến các nhà khoa học, các cơ quan chức năng để khi tôn tạo ngôi chùa đảm bảo các giá trị gốc và bản sắc văn hóa.

Chùa Một Cột nằm giữa lòng thủ đô Hà Nội, có nguồn gốc từ một giấc mơ lành của vua Lý Thái Tông (1028 - 1054). Theo truyền thuyết, vào năm 1049, một hôm nhà vua nằm mộng thấy Phật Quan Âm dắt Vua lên tòa sen. Tỉnh giấc, vua đem việc ấy hỏi các quần thần, trong đó có các nhà sư đạo cao đức trọng. Sư Thiền Tuệ khuyên vua xây chùa, dựng cột đá giữa ao, đặt tòa sen của Phật trên cột như đã thấy trong chiêm bao.

Chùa xây chỉ có một gian gọi là Liên Hoa đài (đài hoa sen) nằm trên một cột đá ở giữa hồ nhỏ gọi là Linh Chiểu tỉnh, nên được gọi là chùa Nhất Trụ (một cột). Ở chùa Long Đọi (Nam Hà) có một tấm bia còn ghi lại sự tích này: "Đào hồ Linh Chiểu, giữa hồ vươn lên một cột đá, đỉnh cột nở đóa hoa sen nghìn cánh, trên sen dựng tòa điện màu xanh. Trong điện đặt pho tượng Quan Âm. Vòng quanh hồ là dãy hành lang. Lại đào ao Bích Trì, mỗi bên đều bắc cầu vồng để đi qua. Phía sân cầu đằng trước, hai bên tả hữu xây tháp lưu ly".

Chùa nằm trong khu vườn Tây Cấm thuộc thôn Thạch Bảo, huyện Vĩnh Thuận, kinh thành Thăng Long. Khi chùa được khánh thành, các Sư chay đàn, tụng kinh cầu cho Vua sống lâu. Vì thế chùa còn có tên là Diên Hựu (kéo dài cõi phúc).

Hằng năm cứ đến ngày mùng 8 tháng 4 âm lịch, nhà vua lại tới chùa làm lễ tắm Phật. Các nhà sư và nhân dân kinh thành Thăng Long cùng dự lễ. Sau lễ tắm Phật là lễ phóng sinh, Vua đứng trên một đài cao trước chùa thả một con chim bay đi, rồi nhân dân cùng tung chim bay theo trong tiếng reo vui của một ngày hội.

Đến năm 1105, vua Lý Nhân Tông cho sửa ngôi chùa, trước sân dựng một ngọn bảo tháp. Năm 1108. Ỷ Lan phu nhân sai đúc một cái chuông rất to, nặng một vạn hai nghìn cân, đặt tên là "Giác thế chung" (Quả chuông thức tỉnh người đời). Đây được xem là một trong “tứ đại khí” - bốn công trình lớn của nước ta thời đó - là : Tháp Báo Thiên, chuông Qui Điền, vạc Phổ Minh và tượng Quỳnh Lâm. Giác thế chung đúc xong nặng quá không treo lên được, để dưới mặt đất thì đánh không kêu. Người ta đành bỏ chuông xuống một thửa ruộng sâu bên chùa Nhất Trụ, ruộng này có nhiều rùa, do đó có tên Quy Điền chung (chuông ruộng rùa). Đến thế kỷ XV, giặc Minh xâm lược nước ta, chiếm thành Đông Quan (Hà Nội). Năm 1426 Lê Lợi đem nghĩa quân Lam Sơn ra đánh, vây thành rất gấp. Quân Minh thiếu vũ khí đạn dược, tướng Minh là Vương Thông bèn đem phá chuông Quy Điền lấy đồng. Quân Minh thua, đất nước ta lại được hưởng nền thịnh trị thái bình nhưng chuông Quy Điền thì không còn nữa.

Chùa Một Cột được trùng tu vào khoảng những năm 1840-1850 và vào năm 1922. Đài Liên Hoa chúng ta thấy hiện nay được làm lại năm 1955. Đài hình vuông, chiều dài mỗi cạnh 3m, mái cong, dựng trên cột cao 4m, đường kính 1,20m gồm 2 trụ đá ghép chồng lên nhau liền thành một khối. Tầng trên là một khung gỗ kiên cố đỡ ngôi đài với mái ngói, bốn góc uốn cong, trên có lưỡng long triều nguyệt. Hình dáng ngôi chùa như một đóa hoa sen vươn thẳng lên khu ao hình vuông được bao bọc bởi hàng lan can làm bằng những viên gạch sành tráng men xanh. Đi qua ao theo lối nhỏ lát bằng gạch, ta sẽ đến một cầu thang dẫn lên Phật đài có một tấm biển bằng chữ Hán đề trước cửa: Liên Hoa Đài.

Thiền sư Huyền Quang đã có thơ vịnh chùa Diên Hựu :

Đêm thu chùa thoảng tiếng chuông tàn
Phong đỏ, trăng ngời, sóng nguyệt tan
In ngược hình chim, gương nước lạnh
Sẫm đô bóng tháp, ngón tiêu hàn.

(Huệ Chi dịch)

Hoa sen lúc mới nở đã có "quả" lại có "nhân" tượng trưng cho giáo lý nhà Phật. Hoa sen cũng là loài hoa tinh khiết, giữa trần gian mà chẳng nhuốm mùi tục lụy. Chùa Một Cột, vì lẽ đó, là biểu tượng của cõi Thiền "bất nhiễu", "vô ưu". Gắn liền với lịch sử thủ đô, đó cũng là biểu tượng của Hà Nội ngàn năm văn vật.

Chùa Một Cột (chùa Diên Hựu) ở thủ đô Hà Nội: http://www.youtube.com/watch?v=zwluMMjWPoU

Tổng hợp từ các tác giả: Đinh Thị Thuận, Võ Văn Tường và Huỳnh Như Phương.